Osoby prawne i fizyczne mogą otwierać rachunki bankowe w wybranym banku, ale podmioty gospodarcze są zobowiązane do posiadania rachunku bankowego. Umowa otwarcia tego konta ma charakter cywilnoprawny, a strony umowy są równorzędnymi partnerami. W umowie rachunku bankowego bank zobowiązuje się do przechowywania środków posiadacza oraz do dokonywania w jego imieniu rozliczeń gotówkowych. Z kolei posiadacz rachunku bankowego zobowiązuje się do gromadzenia na nim środków i przeprowadzania za jego pośrednictwem rozliczeń.
Na podstawie Prawa bankowego oraz Kodeksu cywilnego w poszczególnych bankach opracowano wewnętrzne regulacje określające szczegółowo relacje pomiędzy klientem a bankiem dotyczące prowadzenia rachunku bankowego. Regulacje w poszczególnych bankach mogą się różnić w szczegółach, ale zasady regulowane przez prawo są na ogół identyczne we wszystkich bankach. Bank zobowiązany jest do zapoznania klientów z odpowiednimi przepisami przed zawarciem umowy rachunku bankowego.
Zgodnie z „nowym” prawem bankowym, od 1998 r. umowa rachunku bankowego powinna określać przede wszystkim:
- strony umowy;
- rodzaj rachunku, który ma zostać otwarty;
- walutę, w której prowadzony jest rachunek;
- okres, na jaki rachunek został otwarty;
- stopę procentową i warunki jej zmiany;
- sposoby rozporządzania środkami zgromadzonymi na rachunku;
- termin płatności lub kapitalizacji odsetek;
- termin składania zleceń przez posiadacza rachunku;
- zakres odpowiedzialności banku za terminowe i prawidłowe przeprowadzenie rozliczeń gotówkowych oraz wysokość odszkodowania za przekroczenie terminu wykonania poleceń posiadacza rachunku;
- procedurę i warunki zmiany umowy;
- sposób i termin wypowiedzenia lub rozwiązania umowy rachunkowej;
- zasady rozwiązania umowy w przypadku braku operacji na rachunku.
Umowa rachunku bankowego wskazuje również zasady i sposób ustalania wysokości prowizji oraz opłat za czynności związane z prowadzeniem rachunku.
Od 1994 roku przedsiębiorstwa są zobowiązane do posiadania rachunku bankowego i są zobowiązane do rozliczania transakcji bez gotówki. Gdy suma jednorazowej transakcji pomiędzy podmiotami gospodarczymi przekracza określoną wartość, powinny one rozliczyć ją za pośrednictwem rachunku bankowego, czyli bezgotówkowego. Niedopełnienie tego obowiązku może skutkować wysokimi karami.
Przedsiębiorstwa przeprowadzają różne operacje rozliczeniowe za pośrednictwem banków, korzystają z pożyczek, lokują lokaty terminowe, pozyskują środki na różne cele i dlatego na ogół mają więcej niż jedno konto bankowe. Rachunki bankowe mają różny charakter ze względu na ich przeznaczenie i ekonomiczną treść operacji na nich rejestrowanych[1].
Obecne Prawo bankowe wymienia cztery rodzaje rachunków bankowych, a mianowicie:
- rachunki bieżące – służą do gromadzenia środków pieniężnych przez podmioty prowadzące działalność gospodarczą oraz do dokonywania rozliczeń gotówkowych związanych z tą działalnością.
- rachunki pomocnicze – zazwyczaj otwierane są w innych bankach lub oddziałach niż rachunek bieżący. Celem tego konta jest zbieranie środków i prowadzenie rozliczeń w związku np. z inwestycją realizowaną w innej miejscowości.
- rachunki lokat terminowych – służą do przechowywania środków pieniężnych posiadacza przez okres ściśle określony w umowie.
- rachunki oszczędnościowe – (lokaty oszczędnościowe) mogą być prowadzone wyłącznie dla osób fizycznych (wyjątkowo dla szkolnych kas oszczędnościowych oraz pracowniczych i funduszy pożyczkowych). Dopuszczono możliwość prowadzenia wspólnego konta oszczędnościowego dla kilku osób, jednak każda z tych osób korzysta z uprawnień posiadacza rachunku w granicach i zakresie określonym w umowie[2]. Zgromadzone na nich środki nie mogą być przeznaczone na rozliczenia z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej przez ich właścicieli.
Banki prowadzą również rachunki w walutach obcych. Rachunki te zostały poddane pewnego rodzaju unifikacji i nazywane są:
- rachunki walutowe A (osób krajowych) mogą być prowadzone przez osoby fizyczne stale zamieszkujące w Polsce. Wpłaty na te rachunki nie mogą pochodzić z dochodów uzyskanych z działalności gospodarczej, jak również eksport wartości dewizowych z rachunku A może odbywać się wyłącznie w celach niezwiązanych z prowadzoną działalnością gospodarczą,
- Rachunki walutowe C mogą być prowadzone przez osoby zagraniczne, które zgodnie z regulaminem są:
– osoby fizyczne mające stałe miejsce zamieszkania za granicą,
– zagraniczne osoby prawne,
– jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, które posiadają własną osobowość,
– siedziba za granicą.
Rachunki te są prowadzone w walutach wymienialnych, według uznania banku. Głównie są to:
- dolar amerykański,
- marka niemiecka (DEM),
- frank francuski (FRF),
- funt brytyjski (GBP),
- frank szwajcarski (CHF)[3].
Rachunek bieżący (ROR) to rodzaj konta oszczędnościowego. Banki otwierają je dla osób fizycznych, które zobowiązują się do przelewania na ten rachunek swoich stałych dochodów z pensji, emerytur i rent.
Rachunek bieżący jest najczęściej nazywany również kontem osobistym. Konto to służy do przyjmowania depozytów oszczędnościowych i przeprowadzania rozliczeń gotówkowych posiadacza z wyjątkiem rozliczeń biznesowych. Posiadacz rachunku lub jego przedstawiciel może rozporządzać saldem rachunku stanowiącym podstawę salda debetowego, a także może korzystać z kredytu udzielonego na rachunku. Oddział banku może automatycznie wykonywać stałe zlecenia płatnicze o charakterze okresowym. Niektóre banki akceptują żądania wypłat z tych kont za pośrednictwem bankomatów lub dokonują rozliczeń krajowych za pomocą kart płatniczych. Rachunek bieżący jest oprocentowany kwartalnie lub w skali roku, a opłaty naliczane są na bieżąco według tabeli prowizji i opłat bankowych[4].
Konto osobiste – ma oprocentowanie nieco wyższe niż rachunek bieżący. Bank jest skłonny zapłacić więcej za środki na rachunku ROR, ponieważ ma zagwarantowany wyrównany miesięczny napływ tych środków na konto ze względu na zobowiązanie klienta do zasilania rachunku równą kwotą w skali miesiąca[5].
Opisując różne rodzaje rachunków bankowych, należy wspomnieć o numeracji rachunków bankowych.
Numeracja rachunków bankowych jest jednolita, a każde konto posiada numer składający się z trzech podstawowych elementów:
- numer (symbol) oddziału banku;
- numer zamówienia na koncie klienta;
- syntetyczny numer rachunku i numer subkonta.
Numer konta bankowego jest rodzajem skrótu adresu bankowego, dlatego wypełniając dokumenty bankowe, należy zwrócić uwagę na utrzymanie kolejności i dokładności numeracji[6].
Salda kredytowe kont tworzą pieniądze, które są tworzone przy udziale kredytu. Salda te są środkiem płatniczym i formą oszczędzania. Mogą być używane w pełnym zakresie do wkładów vista. Z kolei klient może rozporządzać lokatami terminowymi i lokatami oszczędnościowymi w sposób ograniczony umową z bankiem.
Rachunek bieżący jest jednym z rodzajów lokat oszczędnościowych, obok lokat klientów:
- w zasięgu wzroku;
- terminowo;
- inne (np. książeczki oszczędnościowe, bony itp.).
Depozyty a vista to przejściowe nadwyżki finansowe, którymi klient banku może się rozporządzać w każdej chwili, więc jest to typowy pieniądz transakcyjny. Prowadząc konto w perspektywie, bank ponosi wysokie koszty, ponieważ często musi rejestrować operacje ze względu na malejącą wysokość składki. Stopa rezerwy obowiązkowej, która jest nieoprocentowana, jest bardzo wysoka w wielu krajach, stąd oprocentowanie depozytów i vista jest niskie lub nie istnieje. Wkłady te są traktowane przez klientów jako ich kasa fiskalna. Sumy przekraczające bieżące potrzeby są zazwyczaj przekazywane na wkłady terminowe o wyższym oprocentowaniu.
Lokaty terminowe są przeznaczone do przechowywania środków przez co najmniej jeden miesiąc. Istnieją dwa sposoby określenia terminu zwrotu tego rodzaju wkładu:
- w ściśle określonym terminie;
- na czas nieokreślony, ale z określonym okresem wypowiedzenia.
Oprocentowanie lokat terminowych uwarunkowane jest umową z bankiem. W krajach, w których dominuje inflacja, celem jest zapewnienie, aby stopy procentowe uwzględniały stopę inflacji.
Tradycyjną formą oszczędzania są książeczki oszczędnościowe, służące do rejestrowania składek. W księgowości banku odpowiadają one poszczególnym rachunkom analitycznym, które są odzwierciedleniem zapisów w broszurach. Księgi oszczędnościowe mogą przechowywać depozyty gotówkowe na żądanie lub na czas. Szczególnym rodzajem książek są oszczędnościowe książeczki mieszkaniowe, które niezależnie od odsetek gwarantują właścicielom składek zgromadzonych na tych książkach pewne przywileje[7].
[1] Krzyżkiewicz Z., „Operacje bankowe, rozliczenia krajowe i zagraniczne”, Warszawa 1998, s.43-44
[2] Głuchowski J., Szabelańczyk J., „Podręcznik bankowy dla studentów”, Poznań 1999, s.157-158
[3] Golec M., Janik B., Nowohońska H., „Introduction to Banking”, Poznan 1998r.st. 39 – 40,
[4] Krzyżkiewicz With. Jaworski.W., Puławski M., „Leksykon bankowo – giełdowy”, Warsaw 1998, p. 482
[5] Golec M., Janik B., Nowohońska H., „Introduction to Banking”, Poznań 1998, p. 45,
[6] Krzyżkiewicz Z., „Operacje bankowe, rozliczenia krajowe i zagraniczne”, Warszawa 1998, s. 45
[7] Krzyżkiewicz Z., „Operacje bankowe, rozliczenia krajowe i zagraniczne”, Warszawa 1998, s. 114 – 115
Jeżeli szukacie zaufanego serwisu oferującego pomoc w napisaniu pracy z bankowości to polecamy pisanie prac z bankowości przez specjalistów z bankowości.